Elektrik/Elektronik ürünlerin piyasa gözetimi nasıl oluyor?
Elektrik/Elektronik ürünlerin piyasa gözetimi nasıl oluyor?
Sanayi ve teknoloji bakanlığı tarafından gerçekleştirilmekte olan saha ürün piyasa gözetimi nasıl olduğunu, süreci nasıl yönetildiğinden, müdürlük olarak neler yapıldığını ve sistemin nasıl çalıştığına dair bilgiler paylaşıldı.
Ülkemiz içerisinde birçok ürüne denetim yapılmaktadır. Buna piyasa gözetimi denetimi denilmektedir. Bakanlık sahada halkımızın elektrikli veya elektronik ürünlerin güvenle kullanabilmesi için denetimler yapmaktadır. Sanayi ve teknoloji bakanlığı kapsamında olan ekipmanlar: ATEX ürünleri, asansörler, elektrikli ev aletleri, basınçlı ekipmanlar, gaz yakan cihazlar, makineler, motorlu araçlar, patlayıcılar, taşınabilir basınçlı ekipmanlar, ölçü aletleri, vb. için denetimler gerçekleştirmektedir.
İzmir ili içerisinde 22 piyasa gözetimi için çalışmakta olan denetim mühendisi çalışmaktadır. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı İzmir İl Müdürü tarafından açıklanan bilgiye göre 2021 yılın başından itibaren 1351 tane ürün denetimi İzmir ili içerisinde gerçekleşmiştir.
Peki piyasa gözetiminde olan mühendislerin nelere dikkat ediyor?
Sizden neler talep edebilir? Mevzuatlar gereğinde elektrikli cihazlar günlük hayatımızda çok kullandığımız bir alan. Nihayetinde CE belgeli bir ürünün süreci: Yönetmelikler, mevzuatlar, direktifler, standartlar, uygunluk beyanı, teknik dosya ve CE işaretlemesi. Sistemin temel kurguları bu adımlardan oluşmaktadır. CE işaretlemesi kendi başına ürüne iliştirilen bir etiketleme değildir. Ürünün özelliklerine bakılarak belirlenen direktife bağlı standartlar ile uygulanan testler teknik dosyaya konulmalıdır. Uygunluk beyanını üretici kendisi yayınlamalıdır. Uygunluk beyanı her ürün için ayrı düzenlenmesi gerekmektedir.
Denetim için gidilen firma da ilk olarak uygunluk beyanını (DoC) varlığı kontrol edilmektedir. Teknik dosyanın hazırlanması denetim öncesinde büyük önem arz etmektedir. Teknik dosya ilgili ürün için CE işaretlemesine kadar geçen süre içerisinde elde edilen bütün bilgilerin bütünlüğüne denilmektedir. Bakanlık firma ziyaretlerinde firma yetkilisinden istediği yani piyasa gözetim denetimin kurgusu bu şekildedir. Bu süreç Sanayi ve Teknoloji bakanlığının kapsamında olan tüm firmalar için geçerlidir.
Piyasa gözetimi için dikkat edilen yönetmelikler neler?
Elektrikli cihazlarda üreticinin iki tane uyması gereken yönetmelik bulunmaktadır. Bunlar Elektromanyetik uyumluk direktifi (EMC 2014/30/EU) ve Alçak gerilim direktifi (LVD 2014/35/EU). LVD belli gerilim aralığı içerisinde tasarlanan elektrikli ekipman yönetmeliğidir. LVD 50-1000 volt arasında anma gerilimi (AC-Alternatif akım için) ve 75-1500 volt arasında anma gerilimi (DC- Doğru akım için) ile çalışmakta olan cihazları kapsar. EMC ise cihazların elektromanyetik uyumluluğunun sağlanmasına dair yönetmeliktir. Kapsama ek olarak pişirme cihazları, elektrikli ısıtma cihazı, ampuller, kişisel bakım cihazları da dahil edilebilir.
Ampuller en çok denetlenmekte olan ürün olarak değinilmektedir. Özellikle Çin’den gelmekten olan ürünler marka modellerinin farklığından kaynaklı denetimleri sık yapılmaktadır. Bakanlık tarafından yoğun olarak şarj cihazları denetlenmektedir.
Saha denetim mühendisinin denetimini biraz daha detaylandırmak istersek, Sanayi ve Teknoloji bakanlığının il müdürlüklerine gönderdiği yıllık programlarda veya il müdürlüklerinin bakanlığa tavsiye ettiği ürün gruplarında denetimler yapılmaktadır. Bu ürün gruplarına göre yıllık programlar yapılıp belirlenen tarihte ürünü denetimi yapılmaktadır. Denetim planlamasına göre hazırlanmakta olan mühendis, üretici veya satışı firmaya gittiği zaman ilk olarak ürünü göz ve elle bir muayene ediyor ve emniyet gereksinimlerine bakıyor. Gerekli evrakların incelenmesine rağmen şüpheli durumlarda ürünü TSE laboratuvarı gönderilip test edilmesini sağlanıyor. Uygun bulunmadığı takdirde ürün piyasadan toplatılma kararı alınıyor. Bunun yanı sıra idari yaptırımlarda uygulanmaktadır.
Asansörlerde ise süreç asansörü laboratuvara göndermek ile değil TSE test uzmanlarının yerinde testi ile gerçekleştirilmektedir. Asansörün uygun bulunmaması durumda asansör kapatılma işlemi gerçekleştirilmektedir. Asansörlerde etiketlemenin önemi yüksektir. Kırmızı etiket ile etiketlenmiş asansörlerin kullanılmaması gerekmektedir. Sarı, Mavi ve Yeşil etiketli asansörler kullanılabilir, eksiklerin giderilmesi önceliklidir.
Ürünün güvenli olup olmadı hangi testler ile sağlanıyor?
Bir ürünün CE işaretleme süreci içerisinde yönetmeliğin belirlediği uygulanması gereken test ve ölçümler bulunmaktadır. EMC yönetmeliğine göre ürünler Emisyon ve Bağışıklık test ve ölçümlerine tabi tutulabilir. LVD yönetmeliğine göre gerilim, kaçak akım, nem dayanıklılık, ısınma, topraklama, izolasyon gibi testler uygulanmaktadır. Bu testler ürünün özelliğine göre değişiklikler gösterebilir. Testlerin sonucunda ürünün güvenli olup olmadığına karar veriliyor.
Teste gönderilen ürünün, testlerden geçmesi halinde yani piyasada yönetmeliklerin belirlediği standartlar çerçevesinde çalışmasında herhangi bir sorun olmaması durumunda test ücretini bakanlık tarafından karşılanmaktadır. Aksi durumda TSE’ye gönderilen ürünlerin test maliyeti sorumlu taraftan karşılanmaktadır. Sonuç olarak piyasa gözetimi sırasında şüpheli bulunup teste gönderilen bir ürünün testlerden kalması halinde, ürünlerin piyasadan toplanması ile beraber test maliyeti artı idari para cezası uygulanmaktadır. Türkiye genelinde 2019 ve 2020 yılında yapılan denetimleri incelemenizi tavsiye ederiz.
Kaynak: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı İzmir İl Müdürlüğü
Kaynak: Avrupa Komisyonu
